Others

गृहपृष्ठ

चीन-अमेरिका व्यापार युद्ध : ई-युआन भर्सेस अमेरिकी डलर ! नयाँदिल्ली। चीन सन् २०२२ मा एक डिजिटल युआन मुद्रा ल्याउन चाहन्छ, जसको नाम हो ई-आरएमबी। सन् २०२२ देखि चीन पुग्&zwj;ने विदेशी नागरिकले सोही डिजिटल मुद्रामा कारोबार गर्नुपर्ने हुन सक्छ। यो यस्तो मुद्रा हो, जो देखिँदैन र नोटको जस्तो हातमा लिएर हिँड्नु पनि पर्दैन। यो कुनै कल्पना होइन।  बीबीसीका अनुसार जतिबेला संसारभरका मुलुक कोरोना भाइरसको प्रसार रोक्न जुटेका थिए, चीन भने डिजिटल युआनमाथि पाइलट प्रोजेक्टमा काम गरिरहेको थियो। महिनादिनअघि नै चीनको केन्द्रीय बैंक ‘पिपुल्स बैंक अफ चाइना’ देशका चार ठूला शहरहरू सेन्जेन, छेन्दु, सुचोउ र सिओङगङमा ई-युआनको परीक्षण शुरु भइसकेको छ। उक्त परियोजनाअन्तर्गत सरकारी कर्मचारीको तलबको केही हिस्सा डिजिटल युआनमा दिन थालिएको छ। स्टारबक्स र म्याकडोनल्डलगायत २० वटा निजी व्यावसायिक संस्थाले पनि यसको प्रयोग गर्न थालेका छन्। यो प्रयोग सफल भयो भने सन् २०२२ को विन्टर ओलम्पिकको समयमा ई-युआनलाई देशभर लागू गर्ने तयारीमा छ। हुन त, यो परियोजना सन् २०१४ मै शुरु भएको हो। तर, पछिल्लो समय यसलाई छिटो लागू गर्ने आतुरता ‘पिपुल्स बैंक अफ चाइना’को देखिन्छ। त्यसका मुख्य तीनवटा कारण देखिन्छन्। पहिलो- अमेरिकासँग बढ्दो व्यापार युद्ध। दोस्रो- पश्&zwj;चिमी मुलुकले चीनमाथि लगातार लगाइरहेको आरोप। र, तेस्रो- फेसबुकको डिजिटल मुद्रा लिब्रा यसै वर्ष ल्याउने तयारी। <blockquote> विज्ञहरूको बुझाइमा भू-राजनीतिक लाभका लागि अन्य मुलुकलाई सहायता प्याकेज तथा मध्य एशियादेखि आर्कटिक क्षेत्रसम्म बेल्ट एन्ड रोड (बीआरआई) परियोजनाको हिस्सा बनेका देशहरूमा लगानीका लागि चीनले ई-युआनको प्रयोग गर्न सक्छ। </blockquote> कतिपय विश्लेषकले यसलाई अमेरिकाको प्रभाव समाप्त गरेर महाशक्ति बन्&zwj;ने चिनियाँ महत्वाकांक्षी परियोजनाको संज्ञा पनि दिएका छन्। यसको सफल प्रयोगबाट १० देखि १५ वर्षभित्र एक नयाँ आर्थिक व्यवस्थाको जन्म हुने उनीहरूको भनाइ छ। विज्ञहरूका अनुसार भारत र अमेरिका पनि ‘लक्ष्&zwj;मी’ र ‘डिजिटल डलर’ नामका आफ्ना डिजिटल मुद्रामा काम गरिरहेका छन्। “तर, ती दुवै वास्तविकताभन्दा धेरै टाढा छन्,” नयाँदिल्लीस्थित फोर स्कुल अफ म्यानेजमेन्टका चीन विज्ञ फैजल अहमद भन्छन्। सिंगापुरस्थित मोड्युलर एसेट म्यानेजमेन्टका पोर्टफोलियो म्यानेजर प्रवीण विशेषको भनाइमा अमेरिकी डलरसँग दूरी बढाउने दिशामा डिजिटल युआन चीनको ठूलो कदम हो।  “अमेरिका-चीन व्यापार युद्ध र कोरोना महामारीको विवादका कारण डलरमाथि विश्&zwj;वव्यापी खतरा देखिँदैछ,” प्रवीण भन्छन्, “कुनै परिवर्तनका लागि समय लाग्&zwj;नेछ तर चीनको यस कदमलाई ध्यानमा राख्नुपर्छ।” सन् २०१९ मा अन्तर्राष्&zwj;ट्रिय मौद्रिक लेनदेनको करिब ९० प्रतिशत हिस्सा अमेरिकी डलरको छ। युआनको विश्&zwj;वव्यापी भुक्तानी दुई प्रतिशत मात्र थियो। यस्तै, संसारभरका सबै रिजर्भमा ६० प्रतिशत हिस्सा अमेरिकी डलरको हुने गर्छ। चीनसँगै तीन खर्ब अमेरिकी डलरको रिजर्भ छ। त्यसो भए चीनले ई-युआनको प्रयोग कहाँ गर्छ त ? विज्ञहरूको बुझाइमा भू-राजनीतिक लाभका लागि अन्य मुलुकलाई सहायता प्याकेज तथा मध्य एशियादेखि आर्कटिक क्षेत्रसम्म बेल्ट एन्ड रोड (बीआरआई) परियोजनाको हिस्सा बनेका देशहरूमा लगानीका लागि चीनले ई-युआनको प्रयोग गर्न सक्छ। जर्मनीको फ्र्यांकफर्टमा मुख्यालय रहेको बहुराष्&zwj;ट्रिय लगानी बैंक ‘डोयचे’ले गत जनवरीमा डिजिटल मुद्राहरूबारे विशेष रिपोर्ट सार्वजनिक गरेको थियो। “चीनको डिजिटल युआनले विश्&zwj;वको शक्ति सन्तुलन उल्ट्याउन सक्छ,” रिपोर्टमा उल्लेख थियो, “चीन आफ्नो केन्द्रीय बैंकको सहायतामा एक डिजिटल मुद्रामाथि काम गरिरहेको छ, जो सफ्ट र हार्ड पावर टुलको रूपमा प्रयोग हुन सक्छ।” चीनमा व्यापार गर्ने कम्पनीहरूालई डिजिटल युआन अपनाउन बाध्य बनाइयो भने विश्&zwj;व बजारमा डलरको प्रधानता नष्&zwj;ट हुन सक्ने जोखिम रिपोर्टमा औंल्याइएको थियो। ई-युआनले नगद कारोबारलाई संकटमा पार्ने नभई क्रेडिट कार्डजस्तो तेस्रो पक्षको अन्त्यको कारण बन्&zwj;न सक्ने ‘डोयचे बैंक’को सुझाव थियो।