गणतन्त्र : दरबार हत्याकाण्ड र निरंकुश सत्ताअभ्यासको पानीढलो
<p>काठमाडौं। १५ जेठ २०६५। नेपाली राजनीतिक इतिहासमा यो मिति सधैंभरी स्वर्ण अक्षरले कुँदिने छ। यही दिन त हो, नेपालमा गणतन्त्र घोषणा भएको। </p>
<p>त्यसो त नेपाली राजनीतिमा गणतन्त्रको नारा पुरानो थिएन। २००७ सालको परिवर्तनसँगै लोकतन्त्र र संविधानसभाको नारा लागे पनि राजाकै विकल्पको चर्चा भने खासै भएको थिएन। कम्युनिष्‍ट राजनीतिमा पुष्‍पलाल गणतन्त्रका सदावहार पक्षपाती थिए। रामराजाप्रसाद सिंह गणतन्त्रका अर्का आइकन थिएन। तर, गणतन्त्रकै लागि आन्दोलन न त २००७ सालमा भएको थियो न त २०४६ सालमा। </p>
<p>१९ जेठ २०५९ को दरबार हत्याकाण्डपछि भने नेपाली समाजमा रहेको राजतन्त्रप्रतिको दिर्घ विश्वास ढलमलाउन शुरु गर्‍यो। राजतन्त्रले बोक्ने राज्य चरित्रका आधार स्तम्भहरु त ‘बिर्ता प्रथा उन्मुलन’, ‘भूमि सुधार’ र ‘उदारीकरण’ देखि नै भत्किन थालेका थिए। तर, दरबार हत्याकाण्ड पानीढलो भइदियो। जसका खोंचहरुबाट गणतन्त्रका आवाजहरु पलाउन थाले। गणतन्त्रको त्यो नारालाई माओवादी आन्दोलनले सकारात्मक बल पुर्‍यायो। तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रको निरंकुश सत्ताअभ्यासले गणतन्त्रको नारामा जनतालाई झनै धकेल्यो। परिणाम, २४ चैत २०६२ देखि ११ वैशाख २०६३ सम्म चलेको १९ दिने जनआन्दोलन भयो। प्रतिनिधिसभाको पुन:स्थापनासँगै अन्तरिम संविधान निर्माण भयो। </p>
<div style="text-align:center">
<figure class="image" style="display:inline-block"><img alt="" height="567" src="https://www.dekhapadhi.com/storage/photos/shares/Politics/photo 2.jpg" width="850" />
<figcaption>२९ जेठ २०६५ मा नारायणहिटी दरबार परित्याग गर्नुअघि दरबारमै आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा पूर्व राजा ज्ञानेन्द्र।तस्वीर ब्रायन सोकोल/गेट्टी इमेज</figcaption>
</figure>
</div>
<p>अन्तरिम संविधानले निर्वाचनपछि गठन हुने संविधानसभाको पहिलो बैठकले ‘गणतन्त्र नेपाल’को घोषणा हुने बन्दोबस्त गरेको थियो। सोही बमोजिम १५ जेठ २०६५ मा बसेको पहिलो संविधानसभाको पहिलो बैठकमा तत्कालीन गृहमन्त्री कृष्‍णप्रसाद सिटौलाले गणतन्त्रको प्रस्ताव पेस गरेका थिए। प्रस्तावपछि भएको मत विभाजनमा संविधानसभामा मतदानका लागि उपलब्ध ५६४ मध्ये ५६० सदस्यले गणतन्त्रको पक्षमा मतदान गरे। सोही मतका आधारमा राति ११:२५ मा जेष्‍ठ सदस्यको नाताले संविधानसभाको पहिलो बैठकको अध्यक्षता गरेका कुलबहादुर गुरुङले नेपाल ‘लोकतान्त्रिक गणतन्त्र’ भएको घोषणा गरे।</p>
<p>आजको दिन त्यसकै दिवस हो। </p>
<p>गणतन्त्र घोषणा भएको १४ दिनपछि तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्र शाहले नारायणहिटी दरबार छोडे। उनले २९ जेठ २०६५ को साढे ५ बजे दरबारमै पत्रकार सम्मेलन आयोजना गरेर बिदा लिएका थिए। पत्रकार सम्मेलनमा तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रले १९ जेठ २०५९ को दरबार हत्याकाण्डमा आफ्नो संलग्नता नरहेको र आफूले देश छोडेर जाने सोच नराखेको बताएका थिए।</p>
<p>यसरी स्थापित गणतन्त्रले नेपालको राज्य चरित्रमा बदलावको औपचारिक शुरुवात गर्‍यो। घोषणाको दुई महिनापछि ६ साउन २०६५ भएको निर्वाचनबाट डा.रामवरण यादव पहिलो पटक राष्‍ट्रपतिमा निर्वाचित भए जसले राज्यको सर्वोच्च पदमा जनताको सन्तान पुग्नसक्छन् भन्ने स्थापित गरिदियो। यद्यपि गणतन्त्र केवल राज्यको सर्वोच्च तहमा निर्वाचनको माध्यमबाट प्रतिनिधी चुन्‍ने व्यवस्थामात्र होइन। यो त निरन्तर संवाद, अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता, समानताको सुनिश्‍चितता र राज्य तहमा सबैको समान पहुँचको व्यवस्था हो।</p>
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
.jpg)
